SOSYAL POLİTİKALAR, CİNSİYET KİMLİĞİ VE CİNSEL YÖNELİM ÇALIŞMALARI DERNEĞİ
LGBT Yurttaşların
Yeni Anayasaya Yönelik Talepleri
SPoD Anayasa Çalışma Grubu Raporu
Nisan 2012
İçindekiler:
Giriş
..................................................................................3
Sürece Yönelik
Talepler ..............................................................
4
Yeni Anayasa’nın İçeriğine Yönelik Talepler .......................................... 5
LGBT’lerin Yeni Anayasa’nın İçeriğine Yönelik SOMUT TALEPLERİ.............. 10
Ekler:
Yeni
Anayasa Yapım Süreci ve İçeriğine Dair Görüşler – SPoD .................... 13
10.
Maddeye Ek: LGBT Realitesi Tanınsın!-Kaos GL .........................
17
Eşcinsel, Biseksüel ve Trans Bireylerin Hakları Anayasal Güvence Altına Alınmalıdır-Pembe Hayat ......... 20
SPoD Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları
Derneği’nin Eylül 2011’de kuruluşundan itibaren yürüttüğü çalışmalar
içerisinde Yeni Anayasa çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır. 2002’den
bu yana Anayasa’nın eşitlik maddesine yönelik taleplerde vücut bulan
bir kampanya tüm LGBT örgütleri tarafından yürütülmektedir. Ancak
tamamıyla yeni bir Anayasa yapımı konusundaki geniş mutabakat;
LGBT’lerin Yeni Anayasa yapım süreci ve içeriğine dair daha geniş
kapsamlı bir katkı oluşturması yönünde teşvik edici bir etki
oluşturmuştur. Bu rapor SPoD olarak gerçekleştirdiğimiz 2 panel ve 5
forumun yanı sıra üyelere ve bağımsız LGBT bireylere yapılan bir anketin
sonuçları doğrultusunda hazırlanmıştır. Bunlara ek olarak www.kaosgl.org sitesinin çağrısı ve sosyal medya aracılığıyla gelen talepler de değerlendirilerek rapora eklenmiştir.
SPoD Yeni Anayasa yapım süreci ve içeriğine dair LGBT’lerin ilgisini
genişletmek, talep ve önerilerini TBMM ve kamuoyu ile paylaşmak üzere
çeşitli etkinlikler (panel ve forumlar) ve KONDA Araştırma desteği ile
üyeleri ve LGBT’lere yönelik bir anket düzenlemiştir. 16 Aralık 2011
tarihinde hazırladığı 14 maddelik bir metni TBMM Anayasa Uzlaşma
Komisyonu ve kamuoyu ile paylaşmış; 16 Ocak 2011 tarihinde ise 3 nolu
alt komisyon ile görüşerek LGBT’lerin taleplerini yüz yüze iletmiştir.
TACSO Türkiye ve LGBT örgütlerinin oluşturduğu Ayrımcılığa Karşı
Gökkuşağı Koalisyonu tarafından desteklenen faaliyetler devam etmiş;
İstanbul’da iki panel ve iki forum, Ankara, İzmir ve Diyarbakır’da birer
forum yapılarak örgütlü ve bağımsız LGBT’lerin görüşleri toplanmaya
devam edilmiştir. Panellerde Anayasa çalışması yapan çeşitli
inisiyatiflerin temsilcileri (Yeni Anayasa Platformu, Anayasa Kadın
Platformu, Ekolojik Anayasa Platformu), siyasi partilerin temsilcileri
(Cumhuriyet Halk Partisi, Yeşiller Partisi) ve gazetecilerin LGBT’lerle
buluşması sağlanmıştır.
Gerek forumlarda, gerek yazılı olarak gelen görüşlerde 1982 anayasası
bir tarafa bırakılarak tamamıyla yeni bir anayasanın yazılması fikrinin
LGBT’lerin çok büyük bir kısmı tarafından benimsendiği görülmektedir.
KONDA Araştırma’nın desteğiyle yapılan ankette “Anayasa değişikliği veya Yeni Anayasa konusunda görüşünüz nedir?” sorusuna SPoD üyelerinin %87,1’i ve LGBT’lerin %76,5’i “Her şeyin baştan yazıldığı, yeni/güncel bir anayasaya ihtiyacımız vardır” cevabını vermiştir. “Yeni Anayasa’ya gerek yoktur” diyenlerin oranı ise sırasıyla %1,6 ve %2,9 olmuştur.
SPoD’un 16 Aralık 2011 tarihli görüş ve öneri metni ve diğer LGBT
örgütleri (Kaos GL, Pembe Hayat) tarafından TBMM ve kamuoyu ile
paylaşılan metinleri raporun sonunda bulabilirsiniz.
SPoD sürece desteğinden dolayı Ayrımcılığa Karşı Gökkuşağı Koalisyonu,
Hebun LGBT Diyarbakır oluşumu, Kaos GL Derneği, Lambdaistanbul LGBTT
Dayanışma Derneği, Morel Eskişehir LGBTT Oluşumu, Pembe Hayat LGBTT
Dayanışma Derneği, ODTÜ LGBT Dayanışması, Siyah Pembe Üçgen İzmir LGBTT
Derneği, TACSO Türkiye, KONDA Araştırma, Bağlam Yayınları, SODİD, STGM
Diyarbakır Ofisi ve İzmir Karakedi Kültür Merkezi ile panel ve
forumlarda moderasyon desteği veren Banu Güven, Ezgi Başaran, Mehveş
Evin ve Pınar Öğünç’e teşekkür eder.
Sürece Yönelik Talepler
LGBT’ler Yeni Anayasa’nın içeriği kadar yapım sürecinin de demokratik,
özgürlükçü, katılımcı ve şeffaflık içerisinde yürütülmesine büyük önem
vermektedirler:
- “…toplumsallaştırmanızı bekliyoruz. Yani kapalı kapılar arkasında konuşulmasın” 24.12.2011 - İstanbul
- “Türkiye’de
yeni bir anayasa yapılıyorsa bunun şekillenmesinde isteyen herkesin bir
araya gelip fikir alışverişi yapması lazım” 24.12.2011 - İstanbul
- “Anayasa
tartışmalarında özgür tartışma ortamı çok önemli. Tutuklama ve
gözaltıların yaşandığı ortamın ''normalleşmesi'' gerekiyor.” 25.02.2012 –
Ankara
- "…insanlar
görüşlerini özgürce ifade etmekte kendilerini çok da rahat hissetmiyor.
TMK ve TCK bağlamındaki kovuşturma ve soruşturmalara tabi tutulma
anayasa tartışma sürecine zarar veriyor.'' 25.02.2012 – Ankara
- “Nasıl bir anayasa olacak sorusu kadar nasıl yapılacak sorusu da önemli.” 07.04.2012 – Diyarbakır
- “Bu yeni anayasa bu topraklarda yaşayan tüm insanları kapsayacak mı?” 07.04.2012 – Diyarbakır
- “Anayasa
görüşlerinin nerede, nasıl, ne zaman ve ne şekilde değerlendirileceğini
bilmiyoruz. Görüşlerimizin dikkate alındığını bilmek için gerekçeli
geri bildirimler almalıyız.” 17.03.2012 – İzmir
Yukarıda
örnekleri verilen görüşler, LGBT yurttaşların Yeni Anayasa yapım
sürecine katılmak konusunda istekli olduklarını, ancak sürecin
şeffaflığının ve demokratik ve özgürlükçü bir iklimin ihtiyacını gözler
önüne seriyor. Bu açıdan bakıldığında:
- Yeni Anayasa yapım süreci toplumun tüm kesimlerini olduğu gibi LGBT’leri de kapsayan, katılımcı bir anlayışla yürütülmelidir. Yeni Anayasa herkesin anayasası olmalıdır.
- Yeni Anayasa hazırlık sürecine katılımın ve özgürce görüş ifade etmenin önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır.
Özellikle TCK ve TMK’da düşünce ve ifade hürriyetini kısıtlayıcı
maddeler kaldırılmalı ve/veya Yeni Anayasa’ya dair açıklanan görüş ve
önerilerin hukuki kovuşturmaya uğramayacağını garanti altına alacak bir
düzenleme yapılmalıdır.
- Yeni Anayasa süreci tamamen şeffaf olmalı, zamanında ve gerekçeli geribildirimlerle ilgi canlı tutulmalıdır
Yeni Anayasa’nın İçeriğine Yönelik Talepler
I) Kanunlar önünde eşitliğe yönelik talepler:
Forumlar ve metinlerde en çok öne çıkan görüş, Anayasa’nın eşitliği düzenleyen maddesine “cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği”
ibarelerelerinin eklenmesi talebidir. 2002 yılından bu yana LGBT
örgütleri mevcut anayasanın 10. Maddesinde değişiklik yapılarak söz
konusu ibarelerin eklenmesini talep etmektedirler. Bu düzenleme talebi;
LGBT’lerin özellikle kamu idaresi ve yargı alanlarında görülen ayrımcı
ve/veya görmezden gelinmeye ve toplumsal hayatta karşılaşılan
ayrımcılık, baskı ve şiddete karşı önemli bir hukuki dayanaktan yoksun
olmasından kaynaklanmaktadır.
- “…rahatça
ev tutabilmek, cinsel kimlik nedeniyle işten atılmamak, şiddete maruz
kalmamak, onursuzca davranışlarla karşılaşmamak, ''normal'' ya da
''anormal'' şeklinde tanımlanmamak için gerekli düzenlemeler yapılmalı.”
25.02.2012 – Ankara
- “Yeni
Anayasa LGBT’leri de görmeli. Eşitlik maddesinde “cinsel yönelim” ve
“cinsiyet kimliği” de yazılmalı” 28.01.2012 – İstanbul
- “Anayasada 'cinsel yönelim' ibaresi yer almalı” 25.02.2012 – Ankara
- “Hakimler
Lambdaistanbul’un kapatılması kararındaki gibi hareket edemesin diye
eşitlik maddesinde açık açık belirtilmeli” 17.03.2012 – İzmir
- Anayasa’da “cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği” eşitlik maddesine eklenmelidir. 31.03.2012 – İstanbul
- “Anayasa erkekegemen, cinsiyetçi olmamalı. Cinsiyetler arası eşitlik idealine dayanmalı” 28.01.2012 - İstanbul
Eşitlik
maddesine yönelik talep TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na yazılı
ve/veya sözlü olarak görüşlerini sunan 3 LGBT örgütünün de ortak
talebidir. Yine SPoD tarafından yapılan ankette “Yargı tüm durumlarda tarafsız kalmalıdır” önermesine sadece üyelerin %1,8’i ve genelin %4,8’inin
“Katılmıyorum” şeklinde cevap vermesi; LGBT’lerin yasalar önünde
eşitlik konusunda sorunlar yaşadıklarına işaret etmektedir. Aynı zamanda
Anayasa’nın kadın ve erkekleri eşit yurttaşlar olarak kabul edilerek
yazılması istenmektedir.
II) Genel Ahlak, Kamu düzeni, Adap gibi ibarelere yönelik talepler
Mevcut Anayasanın çeşitli bölümlerinde geçen “Genel Ahlak”, “Kamu
düzeni”, “Adap” gibi ifadeler LGBT’ler gibi yoğun bir baskı, şiddet ve
ayrımcılık yaşayan gruplar aleyhine işleyebilmektedir. Çünkü bu
kavramlar çoğunlukla önyargılarla yorumlanmakta, özellikle kadınlar ve
LGBT’ler aleyhine sıkça kullanılmaktadır. Kaos GL, Pembe Hayat
Dernekleri hakkında açılan soruşturmalar, Siyah Pembe üçgen hakkında kapatma isteğiyle açılan dava ve Lambdaistabul hakkındaki kapatma kararında bu tür sınırları belirsiz ve keyfiyete mahal veren ifadeler dayanak olarak kullanılmıştır.
- “Hakları kısıtlayacak şeyler soyut ve keyfi algılar oluşturabilecek koşullar olmamalı.” 17.03.2012-İzmir
- “genel ahlak kavramının da yasal metinlerden çıkmasını istiyoruz.” 07.04.2012 - Diyarbakır
- “Genel
ahlak konusunda; devlet memurları kanununda memurun ahlaklı olması
gerekir, işten atılabilir maddesi tanımı var.... Ben mahkemede olsam
hakim mi karar verecek ahlakıma da memurluğum nasıl olacak?” 07.04.2012 –
Diyarbakır
- “Transseksüellere
sokağa çıktığı anda kabahatler kanununa göre para cezaları kesiliyor.
Bonus tabloları ortada dolaşıyor. Ahlakı bozuyormuşuz, düzeni
bozuyormuşuz.” 28.12.2011 – İstanbul
- “genel
ahlak, kamu ahlakı dendiginde seni “genel”in ve “kamu”un parçası olarak
tanımlıyor, böyle tanımlanmaması gerekiyor. Hiçbir yere ait
olmayabilirim.” 17.03.2012 - İzmir
LGBT
bireyler, kişiden kişiye değişebilen ve genellikle önyargılara dayalı
olarak ayrımcılığa neden olabilen bu tip muğlak ifadelerin Yeni
Anayasa’da yer almamasını istemektedirler. Yine bu talep TBMM Anayasa
Uzlaşma Komisyonu’na görüş veren örgütlerin de ortak talebidir.
III) Temel Hak ve Özgürlükler Konusundaki Talepler
LGBT’ler Yeni Anayasa’nın Devlet, Ulus ve Aile’den önce Birey’in hak ve özgürlüklerini koruyan bir anlayışla şekillendirilmesini talep etmektedirler. Uluslararası belgelerin
temel alınması, mevcut Anayasa’daki 90. Maddedeki uluslararası
sözleşmelere yapılan vurgunun; yeni anayasada da daha güçlü bir şekilde
yer alması istenmektedir.
- “utanç verici ama her şey bir yana yaşam hakkımızı istiyoruz.” 17.03.2012 - İzmir
- “kim
olduğuna bakılmaksızın herkesin sağlık hakkı zorunludur, uluslararası
sözleşmelerde de bu zorunlu ama işlemiyor” 07.04.2011-Diyarbakır
- “Temel insan hakları detaylandırılmalı, “Ama”larla budanmamalı” 17.03.2012 – İzmir
- “Yeni Anayasa yapılırken kişilerin haklarına nasıl ulaşacağı da düşünülmeli” 17.03.2012-İzmir
- “Hiç kimse düşünceleri ya da kimliği dolayısıyla cezalandırılmamalı” 24.12.2011-İstanbul
- “Siyasetteki katılım LGBT görünürlüğü açısından yok” 07.04.2012-Diyarbakır
- “Yeni Anayasa’da hak ve özgürlükler uluslararası sözleşmeler taban kabul edilerek yer almalı” 28.01.2012-İstanbul
- “Türkiye imzaladığı uluslararası sözleşmeleri uygulasın” 25.02.2012-Ankara
- “Temel
Hak ve Özgürlüklerin olağanüstü hallerde bile hakkarın özüne dokunacak
ya da bir kesimi hedef alacak şekilde kısıtlanamayacağı açıkça
yazılmalı” 28.01.2012-İstanbul
- “Sosyal haklar aile ya da hane değil, birey temelli olarak yer almalı” 17.03.2012-İzmir
- “hak ve özgürükler sadece yurttaşları değil, ülkedeki herkesi korumalıdır.” 17.03.2012-İzmir
- “Vicdani ret hakkı tanınmalı.” 28.01.2012-İstanbul
- “Temel
hak ve özgürlüklerin pazarlığının olmayacağı, referandum gibi
azınlıkların aleyhine yöntemler uygulanamayacağı yazsın”
28.01.2012-İstanbul
- “Sansürsüz internet istiyorum, derneklerin bile sitesi kapatılıyor” 25.02.2012-Ankara
- “Daha kolay dernek kurmak istiyorum, derneğime dava açılmasın” 31.03.2012-İstanbul
- “Mesleğimi yapabilmek istiyorum” 28.01.2012 – İstanbul
- “Seks İşçilerinin de insna oldukları, hakları olduğu kabul edilsin” 25.02.2012-Ankara
Yeni Anayasa’nın Türkiyenin de imzacı olduğu uluslararası sözleşmeleri temel alan bir yaklaşımla, kişi hak ve hürriyetlerini güvence altına alacak normları barındırması istenmektedir. Ayrıca bu hak ve özgürlüklerin kullanımı ve erişilebilirliği için mekanizmaların
da oluşturulması istenmektedir. Özellikle Eşcinsel, biseksüel erkekler
ve transseksüel bireylerin askerlik muafiyet (çürük) raporu alma
süreçlerindeki ayrımcı uygulamalar (aşağılama, hakaret, ilişki anında
çekilmiş fotoğraf isteme, anal muayene, ebeveynlere açılmaya zorlama
vb.) sıkça dile getirilmekte ve herkes için bir hak olarak vicdani reddin tanınması istenmektedir. Kişinin cinsel yönelim ya da cinsiyet kimliğini açıklanmaya zorlanmasını önleyici tedbir olarak; konut ve haberleşme hürriyetini de içerecek şekilde özel hayatın dokunulmazlığının
güvence altına alınması talep edilmektedir. Temel hak ve özgürlüklerin
azınlıklar aleyhine kısıtlanması endişesi dolayısıyla; hak ve
özgürlüklerin pazarlık ya da referandum konusu yapılamayacağı,
çoğunlukçu bir anlayışla değerlendirilemeyeceği dile getirilmektedir.
Sosyal hakların ise sadece resmi evlilikler yapamayan LGBT’ler için
değil, yalnız yaşayan yurttaşlar ve aile ya da hane üzerinden değil eşit
bireyler olarak kabul edilmesi gereken kadınlar açısından da birey temelli olarak düzenlenmesi istenmektedir. Örgütlenme ve ifade hürriyetini güçlendirici yenilikler de yoğun şekilde talep edilmektedir.
IV) Anayasa ve Devletin Yapısına Yönelik Talepler
LGBT bireyler Yeni Anayasa’da devletin demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olmasını istemektedirler. Ancak bu tanımlamaların mevcut anayasadaki gibi değil, evrensel değerler göz önünde bulundurularak tanımlanmasını talep etmektedirler.
- “Devletin herkesin eşit yurttaşlar olarak katılabileceği bir düzeni olmalı” 28.01.2012-İstanbul
- “sosyal politikaların aile üzerine kurulmasını istemiyorum” 17.03.2012-İzmir
- “Devlet yoksulları gözetmeli” 25.02.2012-Ankara
- “Devlet tüm inançlara ve inançsızlığa eşit mesafede olmalı” 28.01.2012-İstanbul
- “Demokrasi seçimlerden ibaret değildir, anayasa demokratik olmalı” 24.12.2011-istanbul
- “Diyanet İşleri Başkanlığı kaldırılmalıdır” 25.02.2012 – Ankara
SPoD Üyeleri ve LGBT’lerle yapılan ankette “Anayasa ideolojilere yer
vermemelidir” önermesine sırasıyla % 16,1 ve % 12,1’i “Katılmıyorum”
cevabını vermiştir. “Anayasa Atatürk İlke ve İnkılapları ile Atatürk
Milliyetçiliğine yer vermelidir” önermesine ise “Katılmıyorum” cevabını
verenler sırasıyla %66,1 ve %56,6 olmuştur.
“Anayasa’da Türk, Kürt, Çerkez, Ermeni, Rum, Gürcü vb. hiçbir etnik
kimlik vurgusu olmamalıdır” diyenlerin oranı sırasıyla %69,4 ve %73,6
olmakla beraber; “Anayasa’da Kürt kimliği de Türk kimliği yanında
vurgulanmalıdır” diyenler sırasıyla %37,1 ve %45,6 olmaktadır. Anlaşılan
o ki LGBT’ler anayasada etnik vurgu olmasını istememekle beraber, Türk
kimliğnin vurgulanması durumunda Kürt kimliğinin de vurgulanmasını kabul
edilebilir bulmaktadır.
“Anayasa dinsel ve kültürel inançlar arasında ayrım yapmamalıdır”
sorusuna “Katılıyorum” cevabını verenlerin oranı sırasıyla %96,8 ve
%96,7 olmuş, LGBT’lerin evrensel anlamda laik bir anayasa konusundaki
güçlü talebini göstermektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın
kaldırılması da talep edilmektedir.
V) Yargı ve Denetleme mekanizmalarına yönelik talepler
LGBT’lerin yargı konusunda genel olarak mahkemelerde yaşanan ayrımcılıklar öne çıkmakta. Özellikle Ayrımcılığın önlenmesi ve Nefret Suçları için özel yasalar
talep edilmekte, anayasanın da bu yasaların adil bir şekilde
uygulanmasına zemin hazırlaması beklenmekte. Yargının tarafsızlığı ve
bağımsızlığı ise ısrarla vurgulanmakta. Ayrıca Anayasal özerk bir kurum
olarak Bağımsız İnsan Hakları Ulusal Kurulu da talep edilmektedir.
- “İnsan
Hakları Ulusal Kurumu bağımsız olarak ve hak temelli örgütlerin
görüşleri dikkate alınarak oluşturulmalı” 31.03.2012-İstanbul
- “Hakimler davalarımıza bakarken cinsel yöenlim ya da cinsiyet kimliğimize göre davranmasın.” 13.01.2012-İstanbul
- “HSYK 2007 yılında Bengalore Yargı Etiği İlkelerini onayladı. Hakimler de ona göre davransın” 31.03.2012-İstabul
- “Hakimler hukuka göre karar versin, ne kimliğimize, ne iktidara göre” 24.12.2012-İstanbul
SPoD üyeleri ve LGBT’lere yapılan ankette ise konu hakkında çok sayıda soru soruldu. Şöyle sıralanabilir:
- “Meclis,
kanunları çıkarırken yargı denetiminden bağımsız olmalıdır” sorusuna
katılımcıların sırasıyla %39,4 ve %43,1’i “Katılıyorum” ya da “Kısmen
Katılıyorum” şeklinde cevap vermiştir.
- “Cumhurbaşkanlığı/Hükümet/Ordu
dahil hiçbir kurum yargı denetimi dışında bırakılmamalıdır” sorusuna
“Katılıyorum” diyenlerin oranı ise %90,3 ve %79,8’dir.
- “Yargı tüm durumlarda tarafsız kalmalıdır” diyenler sırasıyla %91,9 ve %94,9’dur.
- “Yargıçlar
görevlerini anayasal güvence altında yapmalı, istemedikleri sürece
görevden ayrılmamalı ya da emeklilik uygulamasına maruz kalmamalıdır”
sorusuna “Katılıyorum” veya “Kısmen katılıyorum” diyenler sırasıyla
%87,1 ve %70,7’dir.
- “HSYK
kararlarına yargı yolu açılmalıdır” sorusuna sırasıyla %96,8 ve
%85,7’lik bir oranda “Katılıyorum” ya da “Kısmen Katılıyorum” cevabı
verilmiştir.
- “HSYK
yeniden yapılandırılmalı, hakimler ve savcılar için ayrı kurullar
oluşturulmalıdır” diyenler ise sırasıyla %85,4 ve %76,8’dir.
- “HSYK
içinde bakan ve müsteşar olmamalı, kurulun tümü seçimle gelmiş
üyelerden oluşmalıdır” diyenlerin oranı sırasıyla %91,9 ve %87,2’dir.
- “Yargıda
olağanüstü ve özel mahkemeler, özel yetkili savcılar gibi özel ve
istisnai uygulamalar kaldırılmalıdır” sorusuna sırasıyla %85,5 ve %75’i
“Katılıyorum” demiştir.
- SPoD üyelerinin %80,6’sı ve LGBT’lerin %73,9’u Askeri mahkemelerin kaldırılmasından yana görüş bildirmiştir.
SPoD Üyeleri ve LGBT’ler büyük bir çoğunlukla Yargı ve yargıç bağımsızlığı, Yargının denetim alanının genişlemesi, Özel mahkemeler ve Askeri mahkemelerin kaldırılması yönünde görüş bildirmiştir.
VI) Siyasal Sisteme Yönelik Talepler
Bütün yurttaşlar gibi LGBT’ler de Siyasi Sistem, Siyasi Partiler ve Seçim Sistemi konusunda tartışmanın tarafıdırlar.
- “LGBT’lerin çoğunlukçu bir seçim sisteminde kendini temsil hakkı zor.” 25.02.2012-Ankara
- “Seçim barajı kaldırılmalıdır.” 07.04.2012 – Diyarbakır
SPoD Üyeleri ve LGBT’lere yapılan ankette ise aşağıdaki sonuçlara ulaşıldı:
- SPoD
Üyeleri ve LGBT’lerin sırasıyla %88,7 ve %86’sı seçim barajnın
düşürülmesi ve mecliste toplumun tüm faklılıklarının temsiline imkan
verilmesi görüşündedir.
- Başkanlık
sisteminin getirilmesi konusunda ise üyeler ve LGBT’lerin %50 ve %57’si
katılmadığını söylemiş, kısmen onaylayanların oranı %16,1 ve %11
olurken, onaylayanlarn oranı % 21 ve %18’de kalmıştır.
- Üyeler
ve LGBT’lerin sırasıyla %64,5 ve %51,5’, “Siyasi partiler hakkında bir
kanun olmaması, her partinin kendi isteği ve ideolojisine göre
örgütlenmesi” gerektiğini düşünürken, sırasıyla %16,1 ve %26,1’i kısmen
katıldığını bildirmiştir.
- Partilerin
üyelik düzenleri ve mali raporlarının şeffaf ve denetime açık olması
gerekliliği ise sırasıyla %96,8 ve %96,3 oranlarında talep edilmektedir.
- Siyasi partilerin seçimlerde ittifak yapabilmeleri gerektiğini düşünenlerin oranı sırasıyla %98,4 ve %87,8’dir.
- SPoD
üyelerinin %79,4’ü ve LGBT’lerin %73,9’u, Partilere yapılacak hazine
yardımının genel seçimlerde aldıkları oya paralel olarak ve başka hiçbir
önkoşul olmadan dağıtılmasından yanadır.
- SPoD
Üyelerinin %90,4’ü ve LGBT’lerin %78,7’si şiddetle açıkça ilişkisi
bulunması dışında siyasi partilerin kapatılmasına karşı çıkmaktadr.
- “Belediye
başkanları kendi bölge seçmenlerinin belirli bir sayısının imzası ile
seçimi beklemeden görevlerinden alınabilmelidir” cümlesine üyelerin
%67,7 ve LGBT’lerin %53,3ü “katılıyorum” derken, srasıyla %16,1 ve
%22,4’ü “kısmen katılıyorum” şeklinde cevap vermiştir.
Gerek forum ve panellerdeki tartışmalar, gerekse ankette çıkan sonuçlar LGBT’lerin özellikle seçim barajının düşürülmesi, siyasi partilerin şeffaflaşması, seçim ittifaklarının
kurulabilmesi, parti kapatmaların olmaması konularında talepkar
oldukları göstermektedir. Başkanlık sistemine çoğunlukla karşı
çıkılmaktaysa da diğer sorularda belirgin bir yoğunlaşma
görülmemektedir.
LGBT’LERİN YENİ ANAYASA’NIN İÇERİĞİNE YÖNELİK
SOMUT TALEPLERİ
- Yeni Anayasa’nın Kanunlar öneünde eşitliği düzenleyen maddesine “Cinsel Yönelim” ve “Cinsiyet Kimliği” ibareleri eklenmelidir.
- Kadın-Erkek eşitliği vurgulanmalı, toplumsal hayat ve temsilde eşitliğin sağlanması yönünde; %50 kota ve pozitif ayrımcılık da dahil olmak üzere; devletin pozitif yükümlülükleri açıkça belirtilmelidir.
- Yeni Anayasa’da azınlıkların ya da belli toplumsal kesimlerin aleyhine olarak keyfi yorumlamalara yol açabilecek “Genel Ahlak”, “Kamu Düzeni”, “Adap”, “milli değer” gibi muğlak ve göreceli kavramlara yer verilmemelidir.
- Yeni Anayasa’nın ana referans noktası Devlet ya da Aile değil, Birey’in Temel Hak ve Özgürlükleri olmalıdır.
- Temel Hak ve Özgürlükler konusunda Uluslararası Sözleşmeler
zemin kabul edilerek güvence normları oluşturulmalı, ortaya çıkacak
uyuşmazlıklarda Uluslararası Sözleşmelerin esas alınacağı bir maddede
güçlü bir şekilde ifade edilmelidir.
- Temel hak ve özgürlükler sadece vatandaşlık üzerinden değil Anayasanın etki alanında olacak herkes (mülteciler, sığınmacılar, yasal ya da yasadışı göçmenler) için olduğu açıkça belirtilmelidir.
- Temel hak ve özgürlüklerin olağanüstü durumlarda bile hakkın özüne dokunacak ya da bir kesimi hedef alacak şekilde kısıtlanamayacağı Yeni Anayasa’da vurgulanmalıdır.
- Sosyal Haklar, birey temelli olarak tanımlanmalı, devletin sosyal yükümlülükleri kişi ve grupların ihtiyaçları göz önünde bulundurularak açıkça yazılmalıdır.
- Konut ve haberleşme hürriyetini de içerecek şekilde özel hayatın dokunulmazlığını garanti altına alacak bir madde olmalıdır.
- Siyasi partiler de dahil olmak üzere, örgütlenme özgürlüğünün şiddet esaslı olmadığı sürece dokunulmaz olduğu belirtilmelidir.
- Düşünce ve ifade özgürlüğünün şiddete açıkça çağrı yapmadığı sürece dokunulmaz olduğu belirtilmelidir.
- Vicdani Red Hakkı temel hak ve özgürlükler arasında tanımlanmalıdır.
- Temel hak ve özgürlüklere erişim ve kullanımı için devletin pozitif yükümlülükleri tanımlanmalı ve mekanizmaları anayasa da tanımlanmalı, Evrensel standartlara uygun şekilde bir Anayasal Bağımsız İnsan Hakları Ulusal Kurumu kurulmalıdır.
- Devletin demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olma niteliği evrensel standartlara uygun şekilde tanımlanmalıdır.
- Diyanet İşleri Başkanlığı kaldırılmalıdır.
- Yeni anayasada ideolojik referanslar olmamalıdır.
- Yeni anayasada etnik referanslar olmamalıdır.
- Yeni anayasada yargı denetiminin hiçbir istisnası olmamalıdır.
- Yargıçların bağımsızlığını sağlayacak güvenceler anayasal düzeyde ifade edilmelidir.
- Olağanüstü ve özel mahkemeler ile askeri mahkemeler kaldırılmalıdır.
- HSYK’nın bağımsızlığı güvence altına alnmalı, kararlarına yargı yolu açılmalıdır.
- Seçimlerde temsilde adalet esas alınmalı, seçim barajının dayanağı olan “istikrar” esası kaldırılmalıdır.
Ekler:
- Yeni
Anayasa Yapım Süreci ve İçeriğine Dair Görüşler – SPoD Sosyal
Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği
- 10.
Maddeye Ek: LGBT Realitesi Tanınsın! ANAYASA’NIN “EŞİTLİK” İLKESİNE
“CİNSEL YÖNELİM” ve “CİNSİYET KİMLİĞİ” EKLENSİN! - Kaos GL Derneği
- EŞCİNSEL, BİSEKSÜEL ve TRANS BİREYLERİN HAKLARI ANAYASAL GÜVENCE ALTINA ALINMALIDIR! – Pembe Hayat LGBTT Dayanışma Derneği
SPoD Yeni Anayasa Yapım Süreci ve İçeriğine Dair Görüşler
16.12.2011
Sosyal
Politikalar, Cinsiyet Kimliği# ve Cinsel Yönelim# Çalışmaları Derneği
(SPOD) LGBT (lezbiyen, gey, biseksüel ve trans) bireylerin insan hakları
ve özellikle sosyal ve ekonomik haklar alanına giren sorunları ile
ilgili bilgi üretmek ve bu alanlardaki politika yapım süreçlerine katkı
sunmak amacıyla 2011 yılında kurulmuş; adalete erişim, siyasi temsil,
ayrımcılığın önlenmesi, bilgi üretimi ve ekonomik-sosyal haklar
alanlarında çalışmalar yürüten bir dernektir.
1- Yeni Anayasa LGBT yurttaşların da anayasası olmalıdır.
Yeni
anayasa, ayrımcılığın her türlüsüne karşı tüm yurttaşları koruyan bir
zemin teşkil etmelidir. LGBT bireyler ayrımcılıkla hayatlarının her
alanında sıkça karşılaşmakta, ancak bununla mücadele edecek yeterli
kamusal ya da hukuki araçlardan yoksundurlar.
LGBT
bireylerin cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim temelli her türlü
ayrımcılığa karşı mücadele edebilmeleri, yaşam hakları başta olmak üzere
tüm haklarından yararlanabilmeleri ve uğradıkları hak kayıplarına karşı
mücadele edebilmeleri için anayasal güvenceler hayati değer
taşımaktadır.
2- Yeni Anayasa Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmelerini temel almalıdır.
Günümüzde
cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık; engellilik,
cinsiyet, din, vicdan, etnik köken, siyasi düşünce ve dil temelli
ayrımcılık türleri gibi uluslararası insan hakları hukuku düzeyinde
önemli bir kategori olarak kabul edilmeye başlanmıştır. 1999 Tarihli Amsterdam Antlaşması, 2000/78 sayılı Avrupa Konseyi Direktifi, 2007 tarihli Yogyakarta
İlkeleri: Uluslararası İnsan Hakları Mevzuatının Cinsel Yönelim ve
Cinsiyet Kimliği Alanlarında Uygulanmasına İlişkin İlkeler ve Türkiye’nin 2011 yılında ilk imzacı ülke olduğu Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Sözleşme (İstanbul Sözleşmesi) bu kabulün somut ve yol gösterici örneklerindendir.
Başta
Avrupa Birliği üye ülkeleri, Kuzey Amerika ve Latin Amerika ülkelerinin
büyük çoğunluğu tarafından olmak üzere cinsel yönelim ve cinsiyet
temelli ayrımcılık açıkça bir insan hakları ihlali olarak tanınmakta ve
bu ayrımcılıkla gerek anayasal gerekse yasal düzeyde mücadele edilmesine
yönelik ciddi önlemler alınmaktadır.
Arjantin,
Belçika, Kanada, İzlanda, Hollanda, Norveç, İsveç, Güney Afrika
Cumhuriyeti ve İspanya gibi önemli sayıda ülke LGBT yurttaşlarını eşit
yurttaşlar olarak tanımakta ve toplumun çoğunluğuna halihazırda sunulan
hak ve özgürlükleri LGBT yurttaşları için de hayata geçirmeye yönelik
adımlar atmaktadırlar.
3- Yeni Anayasa önyargılara değil gerçeklere dayalı olmalıdır.
Modern
Tıp, Psikiyatri ve Psikoloji bilimlerinin en yüksek otoriteleri
eşcinselliğin bir hastalık olmadığını açıkça ifade etmektedirler. Amerikan Psikiyatri Birliği 1973 yılında aldığı kararla eşcinselliği Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’ndan çıkarmıştır. Psikiyatri Birliği’nin kararını Amerikan Psikoloji Birliği’nin 1975 yılında aldığı karar izlemiştir. Dünya Sağlık Örgütü ise 1990 yılından itibaren eşcinselliği Hastalıkların Uluslararası Sınıflamasından tamamen çıkarmıştır. 2001 yılında ise Çin Halk Cumhuriyeti’nde de eşcinsellik Mental Bozukluklarının Ulusal Sınıflaması’ndan
çıkarılmıştır. Ülkemizde hala varlığını güçlü bir biçimde sürdüren
eşcinselliğin hastalık olduğuna yönelik kanı yanlış bilgi ve
önyargılardan kaynaklanmaktadır.
4- Yeni Anayasa hazırlık sürecinde toplumun hiçbir kesimi dışarıda bırakılmamalıdır.
Anayasa
yazım süreci başından sonuna dek zamanındalık, kapsayıcılık ve
şeffaflık ilkelerine uygun olarak yürütülmeli ve süreç içerisinde sivil
toplum kuruluşlarından alınan görüşlere dair gerekçeli geri bildirim
mekanizması oluşturulmalıdır.
Yeni
anayasanın hazırlanış süreci; tüm siyasi partilerin, sivil toplum
örgütlerinin, sendikaların, üniversitelerin, meslek örgütlerinin ve tüm
yurttaşların katılımına açık olmalıdır. Anayasanın geniş bir toplumsal
meşruiyet kazanması ve sivil demokratik niteliğinin gerçekleşmesi için
tüm yurttaşların bireysel ve/veya örgütlü katılımı elzemdir. LGBT
bireylerin ve örgütlerinin de diğer tüm kurum ve kuruluşlar gibi sürecin
içerisinde eşit muhataplar olarak yer alması sağlanmalıdır.
Her
ne kadar haklar, azınlık grubunun sayısal büyüklüğüne endekslenemeyecek
olsa da LGBT nüfusu yaygın kanının aksine hiç de az değildir. Örneğin,
Brezilya’da bulunan São Paulo Üniversitesi’nin 2009 yılında yaptığı
Brezilya’nın 10 büyük şehrinde# gerçekleştirdiği araştırmaya göre,
erkeklerin yüzde 7.8’i kendilerini eşcinsel; yüzde 2.6’sı ise biseksüel
olarak tanımlamaktadır. Aynı araştırmada, kadınların yüzde 4.9’u
kendilerini eşcinsel; yüzde 1.4’ü ise biseksüel olarak ifade etmektedir.
Bu araştırmanın sonuçlarına göre, Brezilya’nın 10 büyük şehrinde
erkeklerin yüzde 10.4’ü kadınların ise yüzde 6.3’ünün eşcinsel oldukları
belirtilmektedir. Kaliforniya Üniversitesi Los Angeles Hukuk
Fakültesi’nin Amerika Birleşik Devletleri’nin 10 büyükşehrinde
yaptıkları araştırmanın sonuçlarına göre ise, örneğin New York şehrinde
LGBT bireylerin oranı yüzde 6; San Diego’da yüzde 6.8; Atlanta’da ise
yüzde 12.8 olarak verilmektedir. Türkiye için demografik verilerimiz
olmasa da yukarıda gördüğünüz oranlar, Türkiye’nin büyükşehirlerinde
yaşayan LGBT bireylerin ortalama oranları hakkında da size fikir
verebilecektir.#
5-
Yeni Anayasanın hazırlık sürecine katılımın ve özgürce görüş ifade
etmenin önündeki tüm hukuki ve idari engeller kaldırılmalıdır.
Yeni
anayasa sürecine yurttaşların, korkusuzca, eşit ve özgür katılımı için
yasal düzenleme zorunludur. Yeni anayasa konusundaki hiçbir görüşün
hukuki kovuşturmaya uğramayacağını garanti altına alacak yasal
düzenlemeler yapılmalı ve/veya halihazırdaki kısıtlayıcı hükümler
kaldırılmalıdır. İfade özgürlüğünü kısıtlayan pek çok yasa maddesinin
bizatihi varlığı bile, bazı yurttaşların ve/veya kuruluşların
görüşlerini açıklamaktan imtina etmelerine neden olabilecektir. Böyle
bir durumdayken anayasanın geniş bir toplumsal mutabakat olarak
meşruiyetini savunmak güç olacaktır.
6- Yeni Anayasa bireyin hak ve özgürlüklerini korumalıdır.
Yeni
anayasa; devlet, ulus ve aileden önce yurttaşların bireysel hak ve
özgürlüklerini koruyan bir anlayışa sahip olmalıdır. Yeni anayasa
uluslararası insan hakları sözleşmeleriyle garanti altına alınan tüm hak
kategorilerinin ulusal düzeyde karşılık bulmasını sağlayacak zemini
oluşturmalı, hatta bu konuda açık hükümler içermelidir. Yeni anayasada
özgürlüklere yönelik güvence normları açıkça belirtilmeli, kısıtlamalar
istisnai olmalıdır. Bu kısıtlamaların, kesinlikle hakların özüne
dokunacak veya bir grubu hedef alacak şekilde uygulanamayacağı açıkça
belirtilmelidir. Olağanüstü hallerde bile Kişi Hak ve Özgürlüklerinin
sınırlandırılması evrensel insan hakları hükümlerine uygun olmalıdır.
Temel Hak ve özgürlüklerin pazarlık konusu yapılamayacağı ya da
referandum gibi çoğunlukçu yöntemlerle kısıtlanamayacağı açıkça
belirtilmelidir.
7-
Yeni Anayasa’da devletin demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti
nitelikleri aynen korunmalı; ancak tüm bu öğeler evrensel anlamları ile
tanımlanmalıdır.
Ülkemizin
yeni anayasasının devletin demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti
niteliğini gerçek anlamda hayata geçirmeye imkan veren bir ruh taşıması
gerektiğine inanmaktayız. Devletin demokratik niteliği anayasal
demokrasiye gönderme ile netleştirilmeli; laik niteliği devletin her
türlü dine, inanca ve inançsızlığa eşit mesafede olduğu ilkesiyle
belirginleştirilmeli; sosyal niteliği ise devletin mülkiyetsizleri ve
emekçileri korumak ve gözetmek ile yükümlüğü olduğu ifade edilerek
netleştirilmelidir.
8- Yeni Anayasa cinsiyetler arası eşitlik idealine dayalı olmalıdır.
Yeni
Anayasa erkek-egemen bir anlayıştan uzak, kadınların ve LGBT bireylerin
eşit yurttaşlar olarak kabul edildiği bir anlayışla yazılmalıdır.
Özellikle kadınların sürece katılımı ve karar alma mekanizmalarındaki
eşit temsili hayati önemdedir. Yeni Anayasa kadınlar ve erkekler
arasındaki mevcut dengesizliği önlemek için devlete ve kurumlara pozitif
yükümlülükler getiren bir anayasa olmalıdır. Pozitif ayrımcılık,
kadınları, LGBT yurttaşları ve diğer dezavantajlı grupları (örn.
engelliler) koruyup kollamak yaklaşımı ile değil, eşit yurttaşlar olarak
gören bir şekilde; mevcut dengesizliği eşit yurttaşlığın inşası
amacıyla gidermek için kullanılan bir ara mekanizma olarak
kurgulanmalıdır.
9- Yeni Anayasa sosyal hakları birey temelli olarak güvence altına almalıdır.
Yeni
anayasada devletin sosyal niteliği ve yurttaşlarına karşı sorumluluğu;
barınma, eğitim, asgari ücret, emeklilik, sağlık hizmetlerine erişim,
sosyal hizmetler, ulaşım, sosyal yardım/gelir desteği politikaları,
ekolojik dengesi korunan bir çevrede yaşama hak alanlarında açıkça ifade
edilmelidir.
Tüm
sosyal politikaların yurttaşlar arasında herhangi bir ayrım
gözetmeksizin ve eşit yurttaşlık temelinde kurgulanması gerektiği
vurgulanmalıdır.
10- Yeni Anayasanın eşitliği düzenleyen maddesinde "cinsel yönelim" ve "cinsiyet kimliği" ibareleri açıkça yer almalıdır.
Yeni
anayasada eşitliği düzenleyen maddede "cinsel yönelim" ve "cinsiyet
kimliği"; cinsiyet, etnik kimlik, din ve vicdan, siyasi düşünce, dil,
engellilik, medeni hal, yaş gibi diğer ayrımcılık kategorileri arasında
yer almalıdır. Bu talep Türkiye’de LGBT birey ve örgütlerinin ortak
anayasal talebidir. Bununla; kamu idaresi ve yargı uygulamalarında
yaşanmakta olan ayrımcılığın önüne geçmeye büyük katkı sağlayacağı
düşünülmektedir.
11- Yeni Anayasa "genel ahlak" gibi soyut kavramları içermemelidir.
Yeni
Anayasada Temel Hak ve Özgürlükler; "genel ahlak", "adap", "kamu
düzeni" gibi referanslarla sınırlandırılmasına imkan veren ibareler
bulunmamalıdır. Çünkü bu kavramlar herhangi bir netliğe sahip olmamakla
birlikte önyargılar çerçevesinde yorumlanmakta; toplumda ayrımcılığa
maruz kalan kadın ve LGBT bireylerin aleyhinde sıkça kullanılmakta,
örneğin LGBT örgütlerine yönelik açılan kapatma davalarında dayanak
olarak kullanılabilmektedir.
12- Yeni Anayasa özel hayatın dokunulmazlığını garanti altına almalıdır.
Devlet değil yurttaş odaklı bir anayasa için özel hayatın dokunulmazlığının garanti altına alınması zaruridir.
Hiçbir
bireyin kendi iradesi dışında cinsel yönelimini ve cinsiyet kimliğini
açıklamak mecburiyetinde bırakılmaması gerektiği ilkesinden hareketle,
yeni anayasanın bireylerin özel hayatlarının gizliliği ile ilgili güçlü
bir madde içermesi elzemdir. Bu madde konut ve haberleşme güvenliğini de
içermelidir.
13- Bağımsız Ulusal İnsan Hakları Kurumu, anayasal özerk bir kurum olarak düzenlenmelidir.
Bağımsız
ulusal insan hakları kurumu anayasal bir temele dayanarak kurulmalı, bu
kurumun görev alanı ve yetkilerinin cinsel yönelim ve cinsiyet
kimliğini içermesi sağlanmalıdır. Bu kurumun oluşturulması, yürütmesi ve
denetlenmesi sürecine LGBT hak örgütleri dahil olmak üzere, sivil insan
hakları kurumlarının katılımı sağlanmalı, denetleme mekanizmaları
hukuki normlara bağlanmalıdır.
14- Yeni Anayasa sığınmacı, mülteci ve göçmenleri de gören bir anayasa olmalıdır.
Yurttaşlar
kadar sığınmacı, mülteci ve göçmenler de bu ülke topraklarında birlikte
yaşamaktan dolayı toplumsal mutabakat olarak varsayılan anayasa yapım
sürecinin paydaşlarıdırlar. Mutlaka bu toplumsal kesimlerin de hakları
anayasada güvence altına alınmalıdır; mülteci ve göçmenlere tanınan
haklarda da herhangi bir ayrımcılık yapılmayacağı belirtilmelidir.
SPoD Sosyal Politikalar Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği
10. Maddeye Ek: LGBT Realitesi Tanınsın!
ANAYASA’NIN “EŞİTLİK” İLKESİNE “CİNSEL YÖNELİM” ve “CİNSİYET KİMLİĞİ” EKLENSİN!
Kaos
GL Derneği, LGBT (Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans) bireylerin
özgürlükçü değerleri benimsemelerine, cinsiyet kimliği ve cinsel
yönelimlerini gerçekleştirme ve kendilerini yetiştirerek toplumsal
barış, huzur ve refahın gelişmesine bireysel, toplumsal, kültürel hayat
ve davranışlarıyla katkıda bulunabilmelerine destek olmaktadır.
Dernek,
LGBT bireylerin özgürlük, adalet ve barışı temel değerler olarak kabul
etmesine; insan haklarını bütün insanların hakkı olarak görmesine
yardımcı olur ve hayatın her alanında cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim
ayrımcılığına karşı mücadele edebilmesi yönünde destek sağlamaktadır.
Kaos
Gey-Lezbiyen Kültürel Araştırmalar ve Dayanışma Derneği (Kaos GL)
olarak, 22 Mart 2007 seçimlerinden sonra Hükümet tarafından gündeme
getirilen ve kamuoyunda değişik kesimlerce tartışılan “Yeni Anayasa” sürecini takip ediyoruz.
Hükümet tarafından da altı çizildiği gibi “toplumun her kesimini kapsayan bir anayasa” için “toplumun tüm kesimlerinden sağlanacak katkıların” beklendiği her aşamada Kaos GL Derneği olarak anayasal taleplerimizi taraflarla ve kamuoyu ile paylaştık.
LGBT
realitesini tanıyacak ve LGBT bireyleri cinsel yönelim ve cinsiyet
kimliği temelli ayrımcılıklara karşı güvence altına alacak bir anayasa
ancak eşitlikçi, demokratik ve özgürlükçü olabileceğinden bir kez daha
Yeni Anayasa’ya dair görüş ve taleplerimizi paylaşıyoruz.
“Anayasa’nın 10. Maddesine Ek: Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği!”
Hâlihazırda
yürürlükteki anayasa, LGBT realitesini tanımamaktadır. Buna karşı
yıllardır, “Anayasa’nın 10. Maddesine Ek: Cinsel Yönelim ve Cinsiyet
Kimliği!” şeklinde özetlediğimiz talebimizi dillendirmekteyiz. Çünkü
LGBT bireyler olarak gerçeğiz, toplumun bir parçasıyız, bugün olduğu
gibi, yarın yürürlüğe girecek yeni “Sivil Anayasa”nın da taraflarından
biri olacağız.
Yeni
Anayasa her türlü ayrımcılığı yasaklamalı ve yurttaşlar arasındaki
eşitsizliği ortadan kaldırmalıdır. Yeni Anayasa’nın eşitliği düzenleyen
maddesi “herkese eşit temel haklar” ilkesiyle düzenlenmeli ve aşağıdaki
gibi olmalıdır:
Herkes dil, ırk, etnik köken, renk, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, siyasî
düşünce, felsefî inanç, din, mezhep, medeni hal, yaş, engellilik ve
benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin yasa önünde eşittir.
Yeni Anayasa’nın “cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği” itibariyle eşitliği güvence altına almasını ve bu yönde “ayrımcılık yasağını” açıkça hüküm altına almasını talep ediyoruz.
Yeni Anayasa muğlâk ifadelerle haklar ve özgürlükleri sınırlandırmamalı!
Yeni
Anayasa; Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi ve Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesince kabul edilmiş evrensel temel hak ve özgürlüklere aykırı
hiçbir hüküm içermemelidir.
Yeni
Anayasa’da temel hak ve özgürlükleri sınırlayan, ayrımcılığa yol açan
ve eşitliği ortadan kaldıran muğlâk ifadelere yer verilmemeli.
Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans (LGBT) bireylerin dayanışması amacıyla kurulan derneklere yönelik “genel ahlaka aykırı olma”
gerekçesiyle kapatma davaları açılarak, LGBT bireylerin örgütlenme ve
ifade özgürlükleri engellenebiliyor. Her TC vatandaşı gibi demokratik,
eşitlikçi ve özgür bir yaşam isteyen LGBT bireyler ise mevcut koşullarda
haklarının gereğince korunmadığına tanık olduğundan hukuki olarak
kendilerini savunmaktan bile yoksun bırakılıyor.
Kaos
GL Derneği olarak, Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasasının tüm
vatandaşlarının insan haklarını koruyan ve tüm ayrımcılıkları önleyen
maddeleri içerecek şekilde düzenlenmesini önemsiyoruz.
Temel hak ve özgürlükler “genel ahlak”, “milli güvenlik”, “kamu düzeni” ve “genel sağlık”
gibi soyut ve keyfi, içeriği kişiden kişiye, zamandan zamana değişen
gerekçelerle sınırlandırılmamalıdır. Yeni Anayasa’da bu türden ifadelere
yer verilmemeli ve yapılacak düzenlemelerin sınırları net olarak
çizilmelidir.
Yeni Anayasa vicdani ret hakkına
açıkça yer vermelidir. Eşcinsel askerleri “psikoseksüel bozukluk”
şeklinde damgalayıcı, “gayri tabii mukarenet” adı altında cezalandırıcı
ve ayrımcı uygulamalara karşı korumalı; askerlik yapamayacağını beyan eden eşcinsellerin durumunu da vicdani ret hakkı kapsamında güvenceye almalıdır.
Haklar ve Özgürlükler için Devlet yükümlü olmalı! İdare, suç ve ceza yaratamamalı!
Suç ve cezalara ilişkin esaslar belirlenirken “kanunsuz suç ve ceza olmaz”
ilkesinin Anayasal düzeyde hüküm altına alınmasını talep ediyoruz.
İdarenin suç ve ceza yaratamayacağına ilişkin açık bir hükmün Anayasada
yer almasının gerektiğine inanıyoruz.
Birinci
ve İkinci kuşak hakların kullanımında devletin görev alanı
belirlenirken cinsel yönelimlere ve cinsiyet kimliklerine dair sosyal
devlet anlayışı içinde önlemlerin alınmasını ve asgari düzeyde zorunlu
sosyal alanların yaratılmasına dair devlete yükümlendirici ödevlerin
getirilmesini talep ediyoruz.
Yeni Anayasa’da “Özel
Hayatın Gizliliği, Konut Dokunulmazlığı, Haberleşme Hürriyeti, Basın
Hürriyeti, Dernek Kurma Hürriyeti, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü
Düzenleme Hakkı” olarak hüküm altına alınan birinci kuşak haklar ile “Sendika Kurma Hakkı” olarak düzenlenen ikinci kuşak haklara ve özgürlüklere dair rejiminin “genel ahlak” kaidesi ile sınırlandırılmamasını talep ediyoruz.
Bu
hususta “ahlak” ilkesine referanslı sınırlandırmaların ayrımcılık
yasağını zedeler bir şekilde cinsel yönelim ve cinsiyet kimlikleri
aleyhine yorumlanmasını önleyici düzenlemelerin açıkça hüküm altına
alınmasını istiyoruz.
Dolayısıyla; “Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması ve Kötüye Kullanılmaması” doğrultusundaki düzenlemelerin “ayrımcılık yasağını” da açıkça içerecek bir şekilde yapılmasını talep ediyoruz.
Çalışma hayatında cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ayrımcılığı yasaklasın!
Yeni
Anayasa ekonomik ve sosyal hakları güvence altına almalı, yurttaşların
temel ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının giderilmesi devletin anayasal
sorumluluğu olmalıdır.
Yeni
Anayasa’nın özgürlükçü, eşitlikçi, demokratik ve sosyal bir anayasa
olması için çalışma hayatında ayrımcılığa maruz kalan LGBT çalışanları
koruyacak ve eşit katılımını sağlayacak şekilde cinsel yönelim ve
cinsiyet kimliği temelli ayrımcılık yasaklanmalıdır.
Kamuya
ilişkin iş duyurularında, işe alınmada, iş ilişkisinin devamında ve işe
son vermede dil, ırk, renk, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet
kimliği, siyasî düşünce, inanç, medeni hal, aile yükümlülükleri, yaş,
engelli olma ve benzeri sebeplerle ayrım yasaklanmalıdır.
LGBT bireylerin Anayasal tanınma talebi “eşitlik” yanlısı ve “ayrımcılık” karşıtı haklı bir taleptir!
Türkiyeli LGBT’ler olarak, “Bu toplumda sadece heteroseksüeller yaşamıyor; biz de varız!” çıkışıyla, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ayrımcılığının ortadan kaldırılması için söz hakkımızı kullanmak istiyoruz.
Anayasada ve yasalarda “cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği” realiteleri görmezlikten gelinse de “ayrımcılık” söz konusu olduğunda, lezbiyen, gey, biseksüel ve trans
bireyler sırf cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimliklerinden dolayı
hayatın her alanında dışlanmakta, baskı görmekte, eşit katılımları
engellenmekte ve yasal güvenceden yoksun bırakılmaktadırlar.
Cinsel
yönelim ve cinsiyet kimliklerinden ötürü yasal güvenceden yoksun
bırakılan lezbiyen, gey, biseksüel, trans (LGBT) bireylere yönelik
ayrımcılık ve şiddet olayları nefret cinayetlerine varacak şekilde
artarak devam etmektedir.
Sırf
cinsel yönelimleri ve cinsiyet kimlikleri nedeniyle özel ve kamusal
alanda psikolojik ve fiziksel şiddete maruz bırakılan LGBT bireyler,
sosyal alandan da tamamıyla dışlanarak en temel hak olan yaşama hakkına yönelik saldırılarla yok edilme girişimleri ile karşı karşıyadırlar.
LGBT’lerin anayasal eşitlik ve özgürlük talepleri, önyargılara kurban edilecek fanteziler değildir.
Kaos
GL Derneği olarak, LGBT bireylerin en temel insan haklarından mahrum
bırakılmayarak yaşam hakkı, çalışma hakkı, eğitim, ifade ve örgütlenme
haklarının ihlal edilmemesini ve yasal güvence altına alınmasını
istiyoruz.
Kaos
GL Derneği olarak, Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasasının tüm
vatandaşlarının insan haklarını koruyan ve tüm ayrımcılıkları önleyen
maddeleri içerecek şekilde düzenlenmesini önemsediğimizi ve talep
ettiğimizi bir kez daha hatırlatıyor ve paylaşıyoruz.
Kaos GL Derneği
EŞCİNSEL, BİSEKSÜEL ve TRANS BİREYLERİN HAKLARI
ANAYASAL GÜVENCE ALTINA ALINMALIDIR!
Pembe Hayat Derneği[1],
Türkiyeli trans bireylerin toplumsal, ekonomik, kültürel ve politik
alanlarda maruz kaldıkları kurumsal ayrımcılık ve şiddet, nefret
suçları, ayrımcılık, toplumsal dışlanma gibi hak ihlallerine karşı
projeler üretmekte ve uygulamaktadır. Dernek, trans[2]
toplumunun yoğun ve yaygın şekilde karşılaştığı insan hakları
ihlallerine karşı doğrudan hukuki destek sunmakta, bu vakaları genel
kamuoyu nezdinde görünür kılmak ve farkındalık artırmak amacıyla geniş
kapsamlı etkinlikler düzenlemekte ve trans toplumunu ilgilendiren
mevzuat ile merkezi ve yerel yönetimlerin politikaları ile ilgili
savunuculuk ve lobicilik çalışmaları yürütmektedir.
Pembe
Hayat olarak, kurulduğumuz dönemden bu yana Hükümet ile yasa yapıcılara
yönelik içerisinde bulunduğumuz platformlar veya kendi ürettiğimiz
proje çalışmaları aracılığı ile trans bireylerin temel hak ve
özgürlüklerini sürekli ve yoğun biçimde ihlal eden vakaları gündeme
getiriyoruz. Trans bireyler, istihdam, eğitim, sağlık, barınma ve
benzeri birçok alanda ayrımcılık ile karşılaşmaktadır. Buna ek olarak,
trans bireyler sürekli biçimde sokakta, evde, hizmet alımı sırasında,
devlet kurumları ve/veya yetkilileri ile karşılaşmalarında ve daha
birçok alanda nefret söylemi ve nefret suçu vakalarına maruz
bırakılmaktadır. Ayrıca, kolluk kuvvetleri, Türkiye’nin çeşitli
illerinde trans bireyleri bilinçli şekilde hedef almakta ve keyfi idari
yaptırım kararları, keyfi gözaltılar, kötü muamele ve işkence
uygulamaları ile trans bireylerin temel hak ve özgürlüklerini
kısıtlamakta ve güvenliklerini tehdit etmektedir.
Türkiye,
ne yazık ki, üyesi olduğu Avrupa Konseyi’ne üye ülkeler arasında, en
çok trans cinayeti ve translara yönelik kolluk ve yargı birimlerinin
önyargısı ve ayrımcılık vakaları ile birinci sıradadır[3].
Bunlara ek olarak, cinsiyet kimliği ve/veya ifadesi temelinde yaşanan
ayrımcılık ile nefret suçları vakalarına karşı trans bireyleri koruyacak
herhangi bir mevzuat bulunmamaktadır. En kötüsü de, siyasi parti
temsilcileri, milletvekilleri ve Hükümet yetkilileri sürekli biçimde
trans bireylere yönelik nefret söylemi üretmekte, onları hâlihazırda
toplumda yaygın şekilde var olan önyargı ve nefretin hedefi haline
getirmektedir.
Pembe
Hayat Derneği olarak umudumuz Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yeni ve
sivil bir anayasaya yönelik başlatmış olduğu çalışmalar sürecine
lezbiyen, gey, biseksüel ve trans (LGBT) vatandaşların da eşit şekilde
katılabilmesi; diğer toplumsal kesimler ile birlikte demokrasi ve temel
insan hakları perspektifine uygun şekilde anayasal haklarını elde
etmesidir.
YENİ ANAYASA ÇALIŞMASI SÜRECİ VE İÇERİĞİNE YÖNELİK
PEMBE HAYAT DERNEĞİ’NİN GÖRÜŞLERİ
1.
Yeni Anayasa süreci, eşcinsel, biseksüel ve trans bireyleri
dışlamamalı, toplumsal önyargılara prim verip bu gruplara yönelik
ayrımcılık yapmamalıdır.
Yeni
Anayasa süreci, Meclis Başkanı’nın da dile getirdiği gibi, bütün
toplumsal kesimlerin görüşlerini dikkate almalıdır. Eşcinsel, biseksüel
ve trans bireylere yönelik yaygın önyargı, LGBT bireylerin Anayasa
sürecine etkin ve sürekli şekilde dâhil olmasını engellememelidir.
Toplumsal zeminde var olan ve gerek toplumsal kesimler gerekse de devlet
kurumlarının uygulamaları tarafından pekiştirilen “genel ahlak” ve/veya
“kamu ahlakı” anlayışı, LGBT bireylerin haklarının anayasal güvence
altına alınmasına yönelik taleplerin reddi ve/veya görmezden gelinmesine
yol açmamalı, hâlihazırda var olan ayrımcılık Meclis çatısı altında
yinelenmemelidir.
LGBT
sivil toplum kuruluşları ve insan hakları savunucuları da dâhil olmak
üzere, tüm toplumsal kesimler ile etkin şekilde bir iletişim stratejisi
oluşturulmalı ve yapılan çalışmalar konusunda tüm bu kesimler düzenli
şekilde bilgilendirilmeli ve süreç içerisinde bilgilerine
danışılmalıdır. İletişim stratejisinin önemli bir parçası olarak, yasa
yapıcılar ile toplumsal grupların temsilcileri arasında sağlıklı bilgi
akışını sağlayacak bir geri bildirim mekanizması kurulmalıdır.
2.
Yeni Anayasa sürecinde, tüm toplumsal kesimlerin ifade ve örgütlenme
özgürlüğü önündeki engeller kaldırılmalı, bu amaçla ilgili bütün mevzuat
ve politikalar gözden geçirilmeli ve değiştirilmelidir.
Yeni
Anayasa sürecine toplumun bütün kesimlerinin eşit şekilde katılabilmesi
için, ifade ve örgütlenme özgürlüğü başta olmak üzere kişilerin temel
hak ve özgürlüklerini kısıtlayıcı bütün mevzuat ve politikalar gözden
geçirilmeli ve değiştirilmelidir. Toplumun Yeni Anayasa gibi son derece
önemli bir konu ile ilgili görüşlerini rahatça ifade edebilmesi, sürecin
sağlıklı devam ettirilebilmesi ve toplumsal meşruiyetinin sağlanması
noktasında son derece önemlidir.
Var
olan mevzuat ve yönetim politikaları, özellikle trans bireylerin
gündelik yaşamlarını dahi devam ettirebilmeleri konusunda ciddi engeller
oluşturmakta; bu durum, trans toplumunun örgütlülüğü ve dolayısı ile
ifade özgürlüğünü yok etmektedir[4].
Trans bireylerin ve eşcinseller ile biseksüellerin, örgütlenme ve ifade
özgürlükleri, toplantı ve gösteri yapma özgürlükleri ile gündelik
yaşamlarında kendilerini gizlenmeye mecbur bırakan her türlü kurumsal
ayrımcılık ve şiddet örnekleri ortadan kaldırılmalı, bu grupların Yeni
Anayasa sürecinde fikirlerini rahatça ifade edebilmeleri ve kurumsal
veya toplumsal baskıya karşı korunmaları sağlanmalıdır.
3.
Yeni Anayasa, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ve/veya ifadesi
zeminlerini kapsayan uluslararası insan hakları metinlerini esas zemin
kabul etmelidir.
2000’li
yıllar ile birlikte, uluslararası insan hakları belgelerine cinsel
yönelim ve cinsiyet kimliği ve/veya ifadesi temelinde yaşanan
ayrımcılık, yargısız infaz, insanlık dışı muamele ve şiddete karşı
koruyucu ibareler dâhil olmuştur. Özellikle, Türkiye’nin resmi aday
statüsünün bulunduğu Avrupa Birliği ve üyesi bulunduğu Avrupa Konseyi ve
Birleşmiş Milletler bünyesinde gündeme getirilen ve onaylanan son
derece önemli metinler LGBT bireylere yönelik ayrımcılık ve şiddeti
kınamış ve bu gibi temel hakların ihlali durumlarında üye devletlere
sorumluluk yüklemiştir.
Pembe
Hayat Derneği, aşağıda adı anılan metinlerin Yeni Anayasa süreci ve
içeriğine LGBT vatandaşların hassasiyetlerinin dahil edilmesi noktasında
referans kaynağı olması gerektiğinin altını çizmektedir[5]:
·
26 Mart 2007 tarihli Yogyakarta Prensipleri: Uluslararası İnsan Hakları
Hukukunun Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği Konularına Dayalı Şekilde
Uygulanması[6]
·
31 Mart 2010 tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı,
CM/Rec(2010)5: Komite’nin Üye Devletlere Cinsel Yönelim ve Cinsiyet
Kimliği Temelindeki Ayrımcılıkla Mücadele Etmesi Yönündeki Tavsiyeleri[7]
·
7 Nisan 2011 tarihli Avrupa Konseyi Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile
İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadele İlişkin Sözleşme, CM(2011)49[8]
·
İlgili Avrupa Konseyi (Avrupa Birliği) direktifleri; a) 2000/78/EC
kodlu İstihdamda Eşit Muamele Direktifi, b) 2004/113/EC kodlu Mal ve
Hizmetlere Erişimde Kadın ve Erkekler Arası Eşit Muamele Direktifi, c)
2006/54/EC kodlu İstihdamda Kadın ve Erkekler Arası eşit Fırsat ve
Muamele Direktifi (Gender Recast Directive)[9]
·
14 Temmuz 2011 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi
Kararı; 17/19 İnsan Hakları, Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliği[10]
Yeni
Anayasa sürecinde, yasa yapıcıların devletler üstü kurumların LGBT
bireylere yönelik hak ihlallerine ve dolayısıyla LGBT bireylerin temel
hak ve hürriyetlerinin neden anayasal güvence altında olması gerektiğine
vurgu yapan uluslararası raporları incelemesi son derece önemlidir:
· Avrupa Komisyonu’nun Genişleme Sürecinde Türkiye Üzerine Yıllık İlerleme Raporları[11]
·
17 Kasım 2011 tarihinde BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Tarafından
Hazırlanan A/HRC/19/41 kodlu Rapor; Dünya’da Cinsel Yönelim ve Cinsiyet
Kimliğine Dayalı Ayrımcı Yasalar ve Uygulamalar ile Şiddet Eylemleri
Raporu
·
23 Haziran 2011 tarihli Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiserliği 47
Ülke Raporu; Avrupa’da Cinsel Yönelim ve Cinsiyet Kimliğine Dayalı
Ayrımcılık Raporu[12]
·
29 Temmuz 2009 tarihli Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas
Hammerberg Tarafından Kamuoyuna Duyurulan Konu Belgesi; İnsan Hakları ve
Cinsiyet Kimliği[13]
·
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı – Demokratik Kurumlar ve İnsan
Hakları Ofisi tarafından her yıl hazırlanan Üye Devletlerde Nefret
Suçları Raporu[14]
Cinsel
yönelim ve cinsiyet kimliği ve/veya ifadesi konusunda, diğer ülkelerin
ve Türkiye’nin de üyesi olduğu uluslararası kuruluşların diğer ilgili
birimlerinin güncel eğilimi, her türlü hak ihlaline yönelik LGBT
vatandaşların korunmasına yönelik önlemlerin devletler tarafından
alınması yönündedir. Meclis üyeleri, gerek Avrupa Birliği’ne üyelik
hedefi, gerek Avrupa Konseyi kurumlarında LGBT bireyler ile ilgili
bulunduğu taahhütler, gerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden çıkan
kararlar, gerekse Birleşmiş Milletler bünyesinde konuyla ilgili alınan
kararlar ile paralel şekilde Yeni Anayasa’yı LGBT bireyleri kapsayacak
şekilde oluşturmalıdır.
4.
Yeni Anayasa, LGBT bireylere yönelik ek mağduriyetler oluşturan muğlâk
ifadeleri içermemeli, evrensel insan hakları standartları ve
uygulamalarını pekiştirecek bir dil ile hazırlanmalıdır.
Yeni
Anayasa, toplumsal düzlemde hâkim olan ve var olan uygulamalarla
sürekli şekilde pekiştirilen, bu haliyle de LGBT bireylerin
mağduriyetini artıran “genel ahlak”, “kamu ahlakı”, “milli ve manevi
değerler”, “Türk aile yapısı” ve benzeri muğlâk ifadelerden
arındırılmalıdır. LGBT bireylere yönelik önyargılar[15], toplumun önemli bir kesimini oluşturan LGBT bireylerin dernek kurma ve faaliyetlerine devam etme[16], barışçıl toplantı ve gösteri yapma hürriyeti, düşünce ve ifade özgürlüğü[17] gibi temel hak ve özgürlüklerini kısıtlayıcı sonuçlar doğurmakta, kurumsal ve toplumsal şiddet eylemleri doğurmaktadır.
Bahsedilen
muğlak ifadelerin, halihazırda var olan ayrımcı mevzuat ve kurumsal
uygulamalar ile toplumsal damgalanma ve şiddet sarmalında yaşamlarına
devam etmeye çalışan seks işçilerini mağdur etmesi engellenmelidir.
Özellikle trans kadın seks işçileri başta olmak üzere, diğer tüm seks
işçilerinin çalışma hayatı, eğitim, sağlık, barınma, seyahat hürriyeti
ve benzeri alanlarda ayrımcılıktan korunmaları ile kolluk kuvvetlerinin
kötü muamelesi ve işkencesi ile genel şiddete karşı korunması
sağlanmalıdır.
5.
Yeni Anayasa, düzenlenecek olan “kanun önünde eşitlik” maddesi
içerisinde ayrım gözetilmeyecek diğer zeminler ile birlikte “cinsel
yönelim” ve “cinsiyet kimliği” ibarelerini içermelidir.
Yeni
Anayasa, LGBT sivil toplum kuruluşlarının uzun yıllardan bu yana
defalarca dile getirdiği gibi LGBT vatandaşlarının varlığını
tanımalıdır. Diğer her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de milyonlarca LGBT
birey bulunmaktadır. Dolayısı ile diğer toplumsal kesimler gibi LGBT
gerçekliği de tanınmalı ve Yeni Anayasa’nın oluşturulması sürecinde bu
olgu dikkate alınmalıdır. Anayasa’nın kanun önünde eşitliği düzenleyecek
bölümünde dil, din, ırk, cinsiyet, etnik köken, medeni hal, yaş, mezhep, siyasi düşünce, ulusal köken ve benzeri zeminler arasına mutlaka “cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği” dâhil edilmelidir.
6.
Yeni Anayasa, sosyal, kültürel, siyasi ve ekonomik temel hak ve
özgürlükleri belirleyen bölümlerde “cinsel yönelim” ve “cinsiyet
kimliği” temelindeki ayrımcılığa karşı LGBT bireyleri güvence altına
almalıdır.
Yeni
Anayasa, LGBT bireylerin eğitim, istihdam, sağlık, barınma, haberleşme,
düşünce ve ifade ile bu hürriyetleri kullanma ve fikir ve düşünceleri
yayma, toplantı ve gösteri yapma, özel hayatın gizliliği ve
dokunulmazlığı, örgütlenme, sosyal güvenlik, mülk edinme – konut,
seyahat, hak arama ve benzeri haklar noktasında “cinsel yönelim” ve
“cinsiyet kimliği” temelinde ayrımcılık yapılamayacağını güvence altına
almalıdır. Bu noktada, Avrupa Birliği’nin daha önce bahsedilmiş olan
ilgili direktifleri ile Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin LGBT
bireylere yönelik ayrımcılığa karşı üye devletlere yapmış olduğu
öneriler referans alınmalıdır.
7.
Yeni Anayasa, vatandaşların temel hak ve özgürlüklerinin kanun
uygulayıcılar tarafından hiçbir gerekçeyle ve hiçbir koşulda
kısıtlanamayacağını açıkça belirtmelidir.
Yeni
Anayasa, vatandaşlara ek görev ve sorumluluklar ile yeni cezaların
yolunu açacak bir dil ile kurgulanmamalı ve bütün toplumsal grupların
her koşulda temel hak ve özgürlüklerini eşit şekilde kullanabilecekleri
fikrini güvence altına almalıdır. LGBT bireylerin haklarının gaspı ya da
durdurulması ile sonuçlanacak şekilde yorumlanan hiçbir muğlâk ifade
Yeni Anayasa’ya dâhil edilmemelidir. [18]
Devlet, LGBT vatandaşlar da dahil olmak üzere bütün vatandaşlarının
temel hak ve hürriyetlerini en iyi şekilde güvence altına alacağını, bu
hak ve hürriyetlerin optimum koşullarda kullanılması için bütün
koşulları sağlayacağını, bunun kendisinin birincil yükümlülüğü olduğunu
ve devletin insan hakları temelli bir yaklaşımla sorumluluğunu yerine
getireceğini Yeni Anayasa ile kayda geçirmelidir.
8.
Bağımsız ve uluslararası normlara uygun şekilde oluşturulmuş bir İnsan
Hakları Eşitlik Kurumu Yeni Anayasa’da anayasal zemin ile ve LGBT
vatandaşların hassasiyetlerine göre tanımlanmalıdır.
İlgili
uluslararası hukuk metinlerinde tanımı yapılan ve evrensel insan
hakları kriterlerinin uygulanmasının takibini yapacak, bununla birlikte
“cinsel yönelim” ve “cinsiyet kimliği” temelinde yaşanan hak ihlallerine
karşı faaliyetleri de kendi yetki alanında tanımlayacak bir İnsan
Hakları Eşitlik Kurumu, Yeni Anayasa tarafından tanımlanmalıdır. Yeni
Anayasa, tam anlamı ile özerk bir yapıya sahip olacak bu kurumunun
anayasal zeminde güvence altına alınmasını sağlamalıdır.
9.
Yeni Anayasa, vicdani ret hakkını tanımalı ve vicdani retçileri yeniden
mağdur edecek düzenlemeler yerine vicdani retçilerin talepleri
doğrultusunda bir düzenleme getirmelidir.
Zorunlu
askerlik kaldırılmalıdır. Vicdani retçilerin talepleri doğrultusunda
alternatif bir düzenleme gündeme getirilmeli ve vicdani ret hakkı
anayasal güvence altına alınmalıdır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
tarafından vicdani ret hakkı konusunda defalarca mahkûm edilen ve Avrupa
Konseyi Bakanlar Komitesi ile Parlamenterler Meclisi’nin uyardığı
Türkiye, artık vicdani retçilerin sistematik ve sürekli şekilde mağdur
edildiği bir ülke olmaktan çıkmalıdır. Yeni Anayasa ile yapılacak olan
düzenleme, vicdani retçilerin yeniden başka hizmetlerle mağdur edilmesi
ihtimalinden uzak olmalıdır.
“İleri
Derecede Psikoseksüel Bozukluk” tanımlaması ile askerlikten muaf
tutulan; ancak bu süreçte ciddi şekilde onur kırıcı psikolojik ve
fiziksel muayeneye tabii tutulan ve özel hayatın gizliliği ilkesini
ihlal edecek şekilde kendilerinden belge istenen eşcinsel ve biseksüel
erkekler ile trans kadınlar da vicdani ret hakkından eşit şekilde
yararlanabilmelidirler.
10.
Yeni Anayasa, sığınmacı/mülteci ve göçmenlerin hassasiyetleri ve
ihtiyaçları temelinde bu gruplara gerekli güvenceyi sunmalıdır.
Hali
hazırda ilgili bakanlık bünyesinde hazırlığı devam eden Yabancılar ve
Uluslararası Koruma Kanunu’nun gündeme getirdiği sığınmacı ve mülteciler
konusunda Yeni Anayasa, bu kişilerin ulusal köken başta olmak üzere
hiçbir zeminde ayırım gözetilmeden bütün ihtiyaçlarının karşılanması ve
gerekli düzenlemelerle temel hak ve hürriyetlerinin önündeki bütün
engellerin kaldırılması noktasında güvence sunmalıdır. Yeni Anayasa,
ilgili uluslararası metinleri referans almalıdır. Göçmenlerin, temel hak
ve hürriyetlerinin güvence altına alınması konusu da Yeni Anayasa
tarafından sağlanmalıdır. Bu gruplar içerisinde yer alan LGBT bireylerin
cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelinde yaşadıkları sıkıntılara
karşı Yeni Anayasa, bahsedilen temellerde ayrımcılık ve şiddeti önleyici
bir karaktere sahip olmalıdır.
[1]
Dernek, 30 Haziran 2006 tarihinde kurulmuştur. Bu özelliği ile,
Türkiye’de yaşayan trans* vatandaşların sorunları ve hak talepleri ile
temel amaç olarak ilgilenmek amacı ile kurulan ilk sivil toplum
kuruluşudur.
[2]
“Trans” sözcüğü, farklı cinsiyet kimlikleri ve/veya cinsiyet
ifadelerini kapsayacak şekilde kullanılmaktadır. Bu kapsamda,
“travesti”, “transseksüel”, “transgender”, “cross-dresser” ve geleneksel
“kadın” ve “erkek” normlarının dışında kalan diğer tanımlar “trans”
çatı sözcüğü dahilinde değerlendirilmektedir.
[3]
Avrupa Konseyi’ne üye 47 üye ülkeden trans sivil toplum kuruluşlarının
çatı kurumu olan Transgender Europe (TGEU), 2008 yılından bu yana tüm
dünyada trans bireylerin sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarda
maruz kaldıkları hak ihlalleri ile cinayetleri haritalayan bir proje
yürütmektedir. Türkiye’de trans toplumunun maruz kaldığı sorunlar ile
ilgili verilere http://www.transrespect-transphobia.org/ adresinden ulaşabilirsiniz.
[4]
Trans bireylerin bizzat kolluk kuvvetleri tarafından her gün Kabahatler
Kanunu ve/veya Trafik Kanunu’na dayanılarak keyfi para cezalarına
çarptırılmaları, keyfi gözaltılar ve sonrasında Polis Vazife ve
Selahiyet Kanunu’ndan faydalanılarak kötü muamele ve şiddete maruz
kalması durumu söz konusudur. Ayrıca, trans bireylerin bünyesinde
çalışmalarına devam ettikleri sivil toplum kuruluşlarına yönelik yakın
geçmişte de örneklerini gördüğümüz üzere, kapatma talebiyle suç
duyuruları veya dernek web sayfalarına yönelik kapatma süreçleri
yaşanmaktadır. Bu ve benzeri haller, trans bireylerin örgütlenme ve
görüşlerini ifade etmeleri konusunda baskı altında kalmalarına sebep
olmaktadır.
[5]
Bahsedilen metinler, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi tarafından
onaylanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi, BM Kuruluş Metni ve Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’ne ek
1966 tarihli İkiz Sözleşmeler gibi metinleri ve Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi’nin ilgili içtihatlarını temel zemin olarak kabul etmektedir.
Bu metinler ile kendileri ile bağlantılı tavsiye kararları, sonraki
sözleşmeler, protokoller ve ilgili kurumların diğer yapıları tarafından
üretilmiş ve cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği ve/veya ifadesi
temelinde vurgu yapan bütün metinler Yeni Anayasa yapım süresi
içerisinde mutlaka dikkate alınmalıdır.
[6] Yogyakarta Prensipleri’nin oluşturulma süreci, uzman görüşleri ve metnin bütünü için şu linke tıklayınız: http://www.yogyakartaprinciples.org/principles_en.htm
[7] İlgili Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı’na https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1606669 linkinden ulaşabilirsiniz.
[8]
Türkiye, ilgili sözleşmeye imza atan ve ilk onaylayan ülkedir. İlgili
sözleşme, kadınların şiddete karşı korunmasında hükümetlerin cinsel
yönelim ve/veya cinsiyet kimliği temelinde ayrımcılık yapamayacağının
altını çizmektedir. Bu hüküm, onay sonrası Türkiye’nin iç hukuk unsuru
haline gelmiştir ve dolayısı ile Yeni Anayasa çalışmaları süresince yasa
yapıcılar tarafından mutlaka dikkate alınmalıdır. Sözleşme’ye şu
linkten ulaşabilirsiniz: http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Treaties/HTML/DomesticViolence.htm
[9]
İlgili Direktifler, Türkiye’nin AB’ye üyelik müzakereleri sürecinde
mutlaka dikkate alması gereken yasal düzenlemelerdir. Diğer bir deyişle,
Avrupa Komisyonu İlerleme Raporları’nda da dile getirildiği gibi,
Türkiye bu Direktiflere uygun düzenlemeleri gerçekleştirmek
durumundadır.
[10]
Bu karar ile İnsan Hakları Konseyi, LGBT bireylerin maruz kaldıkları
hak ihlallerine vurgu yaparken, BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri’nden
dünyanın çeşitli bölgelerindeki cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği
temelli hak ihlallerini haritalayan bir rapor hazırlaması talebinde
bulunmuştur. Bu metin, bu niteliği ile bir ilktir.
[11]
Avrupa Komisyonu, Türkiye’nin adaylık statüsünün kabul edilmesinden bu
yana hazırladığı yıllık ilerleme raporlarında LGBT bireylere yönelik
insan hakları ihlallerine açık şekilde vurgu yapmakta ve gelişmeleri
kaygıyla izlediğini belirtmektedir.
[12]
Rapor, Türkiye’deki LGBT bireylerin maruz kaldığı ayrımcılık vakalarına
da referanslar vererek değinmektedir. Rapora erişmek için şu linke
tıklayabilirsiniz: http://www.coe.int/t/Commissioner/Source/LGBT/LGBTStudy2011_en.pdf
[13]
İlgili Konu Belgesi, Türkiye’nin de dahil olduğu Avrupa Konseyi’ne üye
47 ülkede trans bireylerin yaşadıkları sıkıntılar konusunda
bilgilendirme ve öneriler içermektedir. Trans bireylerle ilgili yasal ve
fiili düzenlemeler ile ilgili önerileri dikkat çekicidir. İlgili
belgeye şu linkten ulaşabilirsiniz: https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1476365&Site=CommDH&BackColorInternet=FEC65B&BackColorIntranet=FEC65B&BackColorLogged=FFC679
[14] AGİT yıllık raporları, Türkiye’deki LGBT bireylerin maruz kaldıkları nefret suçları vakalarına dikkat çekmektedir.
[15]
Türkiye’de genel kabul gören eşcinsellik, biseksüellik veya trans
kimliklerin “hastalık, sapkınlık, ahlaksızlık, günah, vb.” olarak
algılanması veya topluma bu şekilde sunulması LGBT bireylere yönelik
önyargıları pekiştirmektedir. Eşcinsellik, biseksüellik veya trans
kimlikler, ne hastalık ne günah ne de ahlaksızlıktır. Dünyanın birçok
ülkesi, bu gibi ayrımcılığı pekiştiren ve LGBT bireylere yönelik nefret
ve şiddeti artıran söylemlerden vazgeçmekte, LGBT bireylerin haklarını
Anayasa veya diğer yasalarla güvence altına almaktadırlar.
[16]
Türkiye’de resmi dernek statüsü bulunan Kaos GL, Pembe Hayat,
Lambdaistanbul ve Siyah Pembe Üçgen’e yönelik kapatılma istemiyle
Valilikler tarafından “genel ahlak” veya “Türk aile yapısı”na aykırılık
iddiaları ile suç duyurularında bulunulmuş, bu suç duyuruları
Lambdaistanbul ve Siyah Pembe Üçgen İzmir derneklerine karşı davalara
dönüştürülmüştür.
[17]
LGBT bireylerin yayın organlarına yönelik “genel ahlaka aykırılık”
iddiaları ile müdahaleler yargı organları veya idari birimler tarafından
sürekli şekilde gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, Kaos GL
Dergisi’nin bir sayısının dağıtımı durdurulmuş, Pembe Hayat Derneği’nin
kurumsal web sayfasının yer sağlayıcılarına Telekomünikasyon İletişim
Başkanlığı tarafından hizmetin durdurulması talebiyle ikaz yazısı
gönderilmiş, LGBT içerikli yayımlara davalar açılmıştır.
[18]
Daha önce bahsedilen ve şu anki Anayasa metninde temel hak ve
hürriyetlerin sınırlanması şeklinde izah edilen ilgili bölümlerdeki
muğlâklık bertaraf edilmeli ve yürürlükteki uygulamalara kaynak teşkil
ettiği savunulan ifadelerin hiçbir şekilde LGBT bireylerin haklarını
kısıtlamayacağı net şekilde belirtilmelidir.